ÖZET

Araştırmanın amacı yayın editörlerinin görev tanımlarının belirlenmesi sürecinde DACUM tekniğinin ve Kumbara tekniğinin kullanımını açıklamaktır. Bu amaçla meslek ihtiyaçlarının belirleme süreci, program geliştirme, eğitim materyallerinin geliştirilmesi, örgütsel yeniden yapılanma, çalışanların işe alımı, kariyer danışmanlığı, iş tanımları ve iş gerekleri gibi faaliyetler için kullanılabilecek bir mesleki beceri profili olan DACUM kullanılmış ve yayın editörlerinin görev tanımları bir örnek ile açıklanmıştır. Yayın editörlerinin görev tanımlarının DACUM tekniği ve Kumbara tekniği ile nasıl belirlendiği 2 aşama şeklinde açıklanmış ve 30 yayın editörüyle ortak bir çalışma yapılmıştır. Yayın editörlerinin görev tanımları, iş gerekleri ve iş profili grafiği 2 günlük bir atölye çalışmasıyla DACUM kolaylaştırıcısı tarafından belirlenmiştir.

1.DACUM Tekniği

DACUM(Develop A Curriculum/Program Geliştirme) genel itibariyle meslek analizi için yapılan yenilikçi bir yaklaşımdır. Düşük maliyetli, belirli bir iş içinde yetkinlikleri belirlenmiş ya da istihdam edilmiş kişilerle meslek analizini hızla yapan etkili bir yöntemdir. Bir DACUM analiz çalışmasında, üzerinde çalışılan meslekten 5 ile 12 arası, konusunda deneyimli kişilerin oluşturduğu bir komite bulunur. Analiz çalışması büyük ölçüde uzman çalışanlarla, işverenlerin toplanarak iş tanımlamalarının yapıldığı bir aşamadır.

Özel eğitim almış bir kolaylaştırıcı yardımı ile DACUM Komitesi, iş tanımını ya da meslek alanlarını belirlemek için “DACUM Şeması” oluşturur. Bu şemada genel bilgi ve beceriler, iş tanımları ve iş gerekleri belirlenir.  Bu şema genelde 2 gün süren atölye çalışması ile oluşturulur ve yetkinlik bazlı eğitim(competency-based education-CBE) esas alınır. (Norton, 1997)

DACUM tekniğinin ilk olarak 1969 yılında Kanada’da eğitim programlarının geliştirilmesinde, daha sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde ve son zamanlarda da İngiltere’de başarılı bir şekilde uygulanan geçerli ve güvenilir bir tekniktir (Demirel, 1999: 96; Brady, 1999: 4; Mason, 1984: 24).

DACUM tekniğinin felsefi dayanakları göz önüne alınarak kullanıldığı alanlar şu şekilde açıklanabilir. (Demirel, 1999: 96; Külahçı, 1995b: 4-5):

1. Eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi,
2. Program geliştirme,
3. İş tanımlarının yapılması,
4. Öğrenci değerlendirmesi,
5. Beceri testleri geliştirme,
6. Öğrenci eğitim ve rehberlik çalışmaları,
7. Meslek standartları ve akreditasyonların belirlenmesi

 

DACUM tekniği, eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesinden, bir meslek alanının gereklerinin analiz edilmesine ve öğrenci değerlendirilmesinden bir mesleğe ait standartların geliştirilmesine kadar eğitim alanlarında kullanılabilir. DACUM tekniği bir çalışma grubunun bir meslekte çalışanların yapması gerekenleri belirlemek amacıyla bir araya gelmelerini içerir ve 2-4 gün arasında sürebilir. DACUM komisyonu genel olarak 10-12 uzman kişiden oluşur (Külahçı, 1995b: 5). Tekniğinin işleyişi ve işlem basamakları aşağıda gösterildiği gibidir (Demirel,1999:96-97):

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Genelde iki gün süren DACUM atölye çalışmasında, birinci gün iş tanımları, meslek alanları genel hatlarıyla belirlenmekte, ikinci gün ise görevler ayrıntılı olarak incelenmektedir.

2.Yayın Editörlerinin görev tanımlarının DACUM Tekniği ile belirlenmesi

Aşağıdaki uygulamada yayın editörlerinin görev tanımları 2 gün süren DACUM atölye çalışmasından sonra DACUM tekniği ile belirlenmesi çalışmasına yer verilmiş bu amaçla kullanılan Kumbara tekniği ile görevler detaylandırılmış ve analiz edilmiştir.

Aşamalar:

1.Gün:

• İş Tanımını ve Meslek Alanını tanımlamak: Yayın editörlerinin toplanması ile DACUM tekniği ile 1.gün başlamıştır. Süreçle ve DACUM tekniği hakkında bilgilendirme yapılmıştır. Editörlerin iş ve meslek alanlarıyla ilgili gözden geçirme faaliyetlerinde bulunulmuştur.
• Görevleri Belirlemek: Yayın editörlerinin görevleriyle ilgili genel etkinlik alanlarının, tanımlamalarının belirlenmesi ve yazılması işlemidir.

Editörler DACUM Kolaylaştırıcısının nezaretinde toplanmış ve görev tanımları üzerine konuşmuşlardır. Birinci gün yapılan genel hatlarıyla editörün görevlerini gözden geçirmek ve sıralamaktır. Bu sebeple aşağıdaki iş tanımı ve görevler editörler tarafından belirlenmiştir.

İş Tanımı: Yayınların müfredata,  içerik yönünden, yazım ve imla kuralları yönünden ve KPSS formatına uygun olarak kontrolünü sağlamak, gerekli eksiklikleri ya da yanlışları tespit edip akademik çalışmalar ve diğer yayınlardan da faydalanıp gerekli düzeltmeleri yapmak veya yazara önermektir.

Görevler

 

 

 

 

 

 

 

2.Gün

2. Gün’de DACUM tekniği ile birlikte grup çalışması esas alınarak “Kumbara Tekniği” üzerinden katılımcılara görev tanımlarını belirlemeleri istenmiştir. Kumbara tekniğince; katılımcılara renkli kağıtlar dağıtılmıştır. Herkesten akıllarına ilk gelen görev tanımlarını kağıtlara yazmaları ve katlamaları istenmiştir. Katlanan kağıtlar cam fanus içerisine atılmıştır. Daha sonra katılımcılardan kendi attıkları kağıttan farklı renkli bir kağıt çekmeleri ve ikinci satıra ilk yazdıkları ve kağıtta ilk yazan görev tanımı haricinde başka bir görev tanımı yazmaları istenmiştir. Bu süreç bir tur daha devam ettirilmiş ve sonuçta kağıtlarda 3 farklı etkileşimli görev tanımı yazılması sağlanmıştır.

Sonuçlar daha sonra DACUM kolaylaştırıcısı tarafından gözden geçirilmiş, eksik tarafları düzeltilmiş ve gruplandırılmıştır. Birbirine yakın ya da aynı tanımlar üst başlıkta incelenmiş ve frekans oluşturulmuştur.

Bu sistematiğe göre oluşturulan yayın editörlerinin görev tanımları aşağıdaki gibidir:

1. Çalıştığı ve etkileşim içinde olduğu konu alanlarıyla ilgili akademik ve farklı yayın çalışmalarını takip etmek, varsa o konu ile ilgili eksiklikleri gidermek(31)
2. Yayınların yazıldığı andan, basıldığı ana kadar tüm süreçlerde sorumluluğu altındaki yayını; yazım bilimsel ve içerik açısından inceleyerek eksik gördüklerini tamamlamak, yanlışları düzeltmek, tasnif ve düzenleme yapmak, (17)
3. Zümresinde görev alan yazarlarla ve ilgili koordinatörlerle birlikte koordinasyonu sağlar. (12)
4. Yayınların yazım ve imla yönünden TDK’ya ve ÖSYM diline uygun olup olmadığını denetlemek,(3)
5. Çeşitli yayınlarda kullanılmak üzere kendi alanıyla ilgili soru yazmak, (3 )
6. Yayının ham halini alarak görsel, içerik ve yayınlanabilirlik açısından incelemek ve yayına hazır hale getirdikten sonra yayın onayını vermek, (3)
7. Kaliteli bir ürün ortaya koymak adına eleştirilere açık olmak, (2)
8. İnceleme konusunda farklı yöntemler geliştirmeye çalışmak,
9. Yayın formatını araştırırken basılı materyallerin yanında interaktif yayınları da araştırıp, kendi konusu dahilinde uygun formatta yayın hazırlamak,
10. Anlaşılması zor ya da karıştırılabilen, anlam itibariyle birbirine çok yakın kavram ya da konuları somut örneklerle netleştirmek,
11. Ortaya çıkacak ürünün kalite garantisini vermek,
12. Editör yardımcılarına ya da yayın ekibine yeni katılan kişilerin gelişimlerine ve oryantasyon sürecine yardımcı olmaktır.
13. Genel Yayın Yönetmeninin ve Koordinatörün iş direktifine bağlı kalarak çalışmalarını yürütmek,

 

Bu görev tanımlarıyla oluşturulan DACUM Şeması aşağıdaki gibidir.

 

 

 

 

 

 

 

A.Tashih ve düzeltme yapmak

A1. Yazım ve imla açısından incelemek

A2. Gerekli gördüğünde yanlışları düzeltmek

A3. Tasnif yapmak

A4. Yayınları akademik açıdan gözden geçirmek

A5. Kavram ve konulara somut örneklerle açıklık getirmek

 

B.Hocalar ve yazarlarla koordinasyonu sağlamak

B1. Hocalardan zamanında ham yayınları temin etmek

B2. Yazar-Editör-Dizgi koordinasyonunu sağlamak

B3. Gerektiğinde yazarlara ürün kalitesi hakkında dönütler vermek

B4. Gerektiğinde yazarların ürünlerini düzeltmelerini istemek

B5. Yayın ekibine yeni dahil olmuş personelin oryantasyon sürecine yardımcı olmak

 

C.Gerektiğinde soru yazmak

C1.  Konularla ilgili çözümlü sorular yazmak

C2. Soru yazarken yayının ürün kalitesiyle paralel davranmak

C3. Sorunun zorluğunu yayınla paralel tutmak

C4. Soruları ölçme-değerlendirme açısından değerlendirmek

C5. Yanlış soruları yazarla birlikte düzeltmek

 

D.Akademik araştırma yapmak

D1. Konuyla ilgili akademik çalışmaları takip etmek

D2. Farklı yayın çalışmalarıyla karşılaştırma yapmak

D3. Genel Yayın Yönetmeninin iş direktifine bağlı kalarak çalışmalarını yürütmek

D4. İnteraktif yayınları takip etmek

D5. İnceleme konusunda farklı yöntemler geliştirmeye çalışmak

 

E.Son onayı vermek

E1.Kaliteli bir ürün koymak adına eleştirilere açık olmak

E2. Ortaya çıkacak ürünün kalite garantisini vermek

E3. Ürünün yayına hazır hale geldikten sonra son onayını vermek

E4. Son onayı vermeden önce yayını gözden geçirmek

E5. Süreç içerisinde kaliteyi ön planda tutmak

 

3.SONUÇ

Görev tanımlarını belirlemek, iş yaşantısında önemli bir süreçtir. Görev tanımlarını, iş gereklerini belirlerken DACUM tekniği yararlanılan bir tekniktir. Bu çalışmada DACUM tekniği ile birlikte Kumbara tekniğiyle yayın editörlerinin görev tanımlarının belirlenmesi sağlanmış, 2 gün süren atölye çalışmasında etkileşimli olarak tanımların çıkması için kumbara tekniğinden yararlanılmıştır. İlk gün genel hatlarıyla meslek alanının belirlenmesi faaliyetlerinde bulunulmuş, ikinci günse kumbara tekniğinin uygulanması aşamasına geçilmiştir. Daha sonra elde edilen veriler DACUM kolaylaştırıcısı tarafından analiz edilmiş ve DACUM Şeması oluşturulmuştur.

4.KAYNAKÇA

• Robert E. Norton (1997) DACUM Handbook, s.5.
• Demirel, Ö. (1999). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem Yayıncılık. s.92.
• Külahçı, Ş.G. (1995a). Öğretmen Yetiştirme Modül Serisi, Mesleki ve Teknik Eğitimde Program Geliştirme ve Meslek Analizi (Grup A-4), Ankara: Özışık Ofset Matbaacılık
• Mason, J. (1984). Refining the DACUM Working Process, Canadian Vocational Journal. 20(1): 24-26.
• Brady, D.(1994). Development of Vocational Curricula Handout, England: The University of Huddersfield.